Wat hebben leefstijl en chronische pijn met elkaar te maken?

Kan ‘leefstijl’ een manier zijn om ‘pijn’ te verminderen? Dat was de centrale vraag op een congres van de organisatie ‘ PA!N’. PA!N is een samenwerkingsverband van wetenschappelijke verenigingen en patiëntenorganisaties die te maken hebben met pijn. We waren bij dit congres aanwezig op 18 december 2023. We delen een aantal interessante ontwikkelingen op het gebied van chronische pijn, die voor mensen met RSI-klachten ook interessant kunnen zijn.

Leefstijl geneeskunde

Leefstijl geneeskunde wordt steeds belangrijker. Bij leefstijl geneeskunde ga je niet naar de dokter voor pillen of een operatie, maar word je beter door veranderingen in leefstijl.

Om hoeveel mensen gaat het

Er zijn in Nederland 10 miljoen mensen met een chronische ziekte. Bij 30% tot 40% daarvan speelt pijn een belangrijke rol (Prof. Douwe Atsma). Als verandering in leefstijl daar wat aan kan doen, dan is dat een belangrijke winst.

De rol van de medische wereld

Leefstijl is iets wat iedereen zelf moet doen. Vandaar de titel van het congres ‘Zelfmanagement en Leefstijl’. Je moet het zelf doen, maar de medische wereld kan er wel meer aandacht aan besteden en mensen ondersteunen (Dr. Nathan Hutting). Volgens Atsma waarderen patiënten het als een arts in de spreekkamer ook de leefstijl aan de orde brengt.

Waar gaat het over bij leefstijl

Bij leefstijl en leefstijl geneeskunde gaat het over veel zaken. Zoals: voeding, bewegen, verbinding met andere mensen, slapen, ontspanning, stress, roken, alcohol, gevoel van veiligheid, en dergelijke.

De rol van de omgeving

De ‘Vereniging arts en leefstijl’, benadrukt bovendien dat ook de omgeving een rol speelt. Dan kun je denken aan de verleiding van goedkoop ongezond voedsel en de stress die ontstaat door financiële problemen. Zo’n omgeving maakt een gezonde levenswijze niet makkelijker.

Bron: https://www.artsenleefstijl.nl/leefstijlroer

Chronische pijn en leefstijl

Samenstel van factoren

De relatie leefstijl en pijn is niet rechtstreeks en direct. Het is niet zo van: als je dit doet dan verminderen je pijnklachten snel. Het gaat vaak om een samenspel van allerlei factoren.

Pijn, slaap, stress

In verschillende inleidingen werd de relatie stress, slaap en pijn genoemd. Het zijn drie zaken die elkaar wederzijds beïnvloeden.

Meer pijn geeft meer stress (door de pijn) en omgekeerd leidt meer stress tot meer pijn. Beter slapen geeft minder stress en minder stress maakt dat men beter slaapt. Ook leidt slecht slapen tot meer pijn en als je meer pijn hebt slaap je slechter (Prof. Rinie Greeven). Slaaptherapie kan dus helpen evenals het verminderen van stress. Het helpt bijvoorbeeld om de natuur in te gaan. Daarnaast zijn ook de andere leefstijlpunten belangrijk. Bewegen kan bijvoorbeeld een positieve invloed hebben op slaap, stress en pijn. Ook sociale steun kan helpen om je levenstijl te verbeteren (Prof. Jo Nijs).

Maatwerk, dialoog met de patient

In het gesprek met de patiënt kom je er achter wat er speelt en welke aanknopingspunten er zijn en wat als eerste aangepakt kan worden. Dat ligt per persoon verschillend.

Voeding

Darmen maken ook hormonen

Ook voeding speelt, via de darmflora, een rol. In de darm leven bacteriën, schimmels en virussen die het eten verteren, maar ook hormonen maken. Serotonine bijvoorbeeld, het hormoon dat een geluksgevoel geeft, wordt voor 95% aangemaakt in de darmen. En als je je goed voelt, heb je minder stress, slaap je beter, enzovoort. De darmen worden wel het ‘tweede brein’ genoemd. Ook bij andere hormonen en de hormoonbalans is de darmflora betrokken (Prof. Max Nieuwdorp). Gezonde voeding is dus belangrijk (zie Voorlichtingsbureau voor de Voeding).

Maar de darmflora werkt als een olietanker. Veranderingen in voeding hebben een langzaam effect (Prof. Jo Nijs).

Emoties en chronische pijn

Tenslotte kwam de relatie tussen psychologische pijn en fysieke pijn aan de orde (Prof. Howard Schubinder).
Lian Tjon Soei Len, pijnspecialist Dijklander ziekenhuis, stelde dat je daarmee aan de wortels van je chronische pijn kunt komen.

Relatie fysieke pijn en psychische pijn

Fysieke pijn en psychische pijn zitten in dezelfde hersengebieden. Fysieke en psychische verwondingen kunnen dezelfde pijn opleveren. Dezelfde hersengebieden lichten op in onderzoeken naar pijn. Psychologische behandeling van pijn blijkt dan ook zinvol.

Als noodzakelijk fysiek onderzoek niet zo veel oplevert dan kan psychische behandeling effectief zijn. Vaak wordt er onvoldoende naar gekeken naar psychische pijn als oorzaak van pijnklachten.

Emotie en pijn: een krachtige relatie

Om minder last van pijn te hebben is het vooral belangrijk om je bewust te worden van je emoties, om ze te uiten en te aanvaarden. Emoties en pijn vormen een krachtige relatie. Ook als je emoties vergeten bent, kunnen ze doorwerken en leiden tot pijn.

Allerlei soorten psychische behandelingen, zoals mindfulness en ACT (gericht op aanvaarding) hebben effect, maar het zijn vaak kleine effecten. Uit onderzoeken blijkt dat aandacht voor emoties het meeste resultaat geeft.

Joke Huisman

Meer lezen:

https://pijnalliantieinnederland.nl/

https://www.artsenleefstijl.nl/leefstijlroer

De kracht van ademhalen om pijn te verminderen

Chronische pijn uitgelegd